Motyw przyrody w muzyce

Muzyka od zawsze towarzyszyła człowiekowi na wszystkich płaszczyznach jego życia. Dlatego też niewątpliwie na uwagę zasługuje motyw przyrody, zawarty przez wielkich muzyków i kompozytorów w swoich dziełach.

„VI Symfonia op. 68 „Pastoralna” – Ludwiga van Beethoven

Jest to utwór niesamowicie pogodny. Przedstawiający uczucia oraz emocje, jakie towarzyszą człowiekowi podczas jego kontaktu z przyrodą. Tytuły programowe, stanowią wprowadzenie do tego, co będzie wyrażać muzyka. Przedstawiają się one następująco:

• pogodne nastawienie i uczucia, spowodowane przyjazdem na wieś,
• rozgrywająca się scena nad strumykiem,
• zabawa wieśniaków,
• burza oraz,
• pieśń pastuszka.

Każdy element jest wprowadzany w sposób bardzo naturalny i elegancki, odwołując się do bogatej tradycji baroku.

„Wróćmy nad jeziora” – Czerwone Gitary

Skomponowany utwór, idealnie odwzorowuje zapis wspomnień z wędrownego rejsu po jeziorach mazurskich. Białe żagle, odbijają się w szmaragdowej toni, wśród szumiących drzew. Nostalgiczne wspomnienie przyjaciół, którzy śpiewają, grają na gitarze i biesiadują przy ognisku. Wiosenny powrót ptaków, będzie oznaką dla żeglarzy, alby wyruszyli w morze, płynąć za gwiezdnym szlakiem. Marynarze będą podążać za gwiazdami, aby znaleźć cel swojej podróży. Przygoda na morzu będzie trwać, nawet kiedy żagle przykryje biała mgła. Ale tak naprawdę każdy, co roku będzie chciał wracać na mazurskie jeziora, by zostać i podziwiać las oraz wodę.

„ Pory roku op. 37 bis” – Piotr Czajkowski

Cykl dwunastu utworów, opracowanych na fortepian dla średnio-zaawansowanych muzyków. Na każdy miesiąc został opracowany jeden utwór, przedstawiający życie wybranej rosyjskiej wsi, na tle mieniających się cyklicznie pór roku. Wyróżniamy:

• Styczeń – Przy kominku
• Luty – Karnawał
• Marzec – Pieśń skowronka
• Kwiecień – Przebiśnieg
• Maj – Białe noce
• Czerwiec – Barkarola
• Lipiec – Pieśń Żniwiarzy
• Sierpień – Żniwa
• Wrzesień – Odgłosy polowań
• Październik – Pieśń jesienna
• Listopad – Trójka
• Grudzień – Boże narodzenie

Każda część składa się ze wstępu, który jest fragmentem poezji. Ma on za zadanie wprowadzić, przybliżyć i rozszerzyć treść, zasugerowaną w tytułach poszczególnych miesięcy. Możemy tu spotkać onomatopeje czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze, zawarte np. w marcu pod postacią śpiewu ptaków, w listopadzie jako dzwonki sań lub we wrześniu, jako dźwięki rogów myśliwskich. Cykl jest w głównej mierze oparty na kantylenie.

„Poranek z Suity Peer Gynt” – Edward Grieg

Jeśli kiedykolwiek wyobrażałeś sobie wschód słońca, to w tym utworze, znajdziesz jego idealny opis muzyczny. W tej kompozycji, można usłyszeć linię melodyczną, graną na flecie z trylami, które odwzorowują śpiew ptaków. Muzyka w sposób perfekcyjny oddaje wschód słońca, falujące promienie słoneczne, które kładą się całą swoją rozpiętością na ziemi. Jest to utwór dość spokojny, jak słońce, które dopiero pojawia się na linii horyzontu. Został on rozpisany w taki sposób, by mógł być grany jednocześnie na instrumentach dętych i smyczkowych.

„Lot trzmiela” – Nikołaj Rimski-Korsakow

Kompozycja ta nazywana jest miniaturą muzyczną. Na samym wstępie fortepian, naśladuje bzyczenie trzmiela, po czym w sposób delikatny takowy dźwięk przejmuje role tła. Każdy instrument solowy na takim tle, daje obraz poruszającego się owada, który frunąc, opada się i wznosi. Jest to idealnie pokazane melodią, która w odpowiednich momentach zwalnia, a w innych przyśpiesza. Występują tu również liczne melodyjne zwroty akcji.

„Morskie Oko” – Zygmunt Noskowski

Niesamowity utwór, przedstawiający liczne nawiązania do kultury Podhala. To taka muzyczna kwintesencja opisu polskiego folkloru, który bardzo często był wykorzystywany w muzyce. „Morskie oko” każdym dźwiękiem przedstawia pogodny obraz letniego dnia w górach. Wraz z nadciągająca burzą słyszymy zmianę dźwięków na mocniejsze, bardziej zdecydowane i wyraźne. Nie ma się co obawiać, bo burza przechodzi spokojnie i znów można rozkoszować się góralską idyllą. Do partytury dołączony jest opis tatrzańskiego jeziora, nakierowując myśli słuchacza na konkretne miejsce.

Na przestrzeni wieków kompozytorzy poszukiwali odpowiednich dźwięków, aby oddać piękno i nieprzewidywalność natury w przyrodzie. Tak naprawdę, muzyka stanowi swego rodzaju ilustrację obrazu poetyckiego.

Źródło:

• Irena Burczyk, Motyw natury w muzyce i jego recepcja, Chowanna 2, 2016.